Oehoe
Geluidenonderzoek voor de oehoe
Oehoes maken verschillende geluiden. Dat kan iedereen horen. Maar als je echt gaat luisteren, ontdek je pas waarom ze dit doen: om hun territorium af te bakenen, een partner te lokken en hun jongen te verzorgen. Onderzoeker Marjon Savelsberg luistert al sinds 2016 naar oehoes in de ENCI groeve bij Maastricht.
Gaia Nature Fund steunt dit geluidenonderzoek om de oehoe in Limburg te beschermen.
GaiaDOET
Waarom?
De oehoe is de grootste uil van Europa. Begin deze eeuw kwam hij alleen nog in Zuid-Limburg voor. Nu verspreidt hij zich weer over de rest van het land. Maar hoewel oehoes normaliter zo’n 20 jaar oud worden, is de gemiddelde leeftijd in Zuid-Limburg minder dan vijf jaar.
Wat?
Oehoes zijn vooral actief in de schemering en het donker. Maar hun geluiden verraden hun gedrag. Dankzij geluidsonderzoek kunnen we de beheermaatregelen in natuurgebieden nog beter afstemmen op de behoeftes van oehoes.
Hoe?
Op plekken waar oehoes leven of waar ze vermoedelijk voorkomen worden recorders opgesteld. De opgenomen geluiden bewijzen hun aanwezigheid.
Het Gaia Nature Fund doneert een aantal geluidsrecorders, zodat meer gebieden onderzocht kunnen worden.
Geluiden verraden gedrag
Dankzij langdurige studie ontdekte Marjon veel nieuwe dingen. Het meest belangrijke: elke oehoe is op basis van zijn roep individueel te herkennen. Zo weet Marjon via het geluidsonderzoek dus precies hoe het met elke oehoe in de ENCI gaat. Deze data wordt met de Oehoewerkgroep gedeeld zodat er over een jaar of tien bekeken kan worden hoe het er met een deel van de Limburgse koppels voorstaat.
Marjon doet ook regelmatig verrassende ontdekkingen. Zo hoorde ze in de zomer van 2022 bijvoorbeeld een overspelige oehoedame, die zich mengde in het liefdesleven van een bestaand koppel…
Niet oud
Gedurende zes jaar van onderzoek zijn al meerdere oehoes in de ENCI groeve overleden. Dit is opmerkelijk want dat toont aan dat de oehoes in Limburg gemiddeld op vrij jonge leeftijd dood gaan. Want normaliter kunnen ze zo’n 20 jaar oud worden. Dankzij het geluidenonderzoek kon Marjon vaststellen dat de achterblijvende partner vaak al snel weer een nieuwe partner kreeg.
De periode waarin bestaande koppels op dezelfde plek broeden – totdat ze door nieuwe oehoes vervangen worden – noemen we de turn-over rate.
De doodsoorzaak in de ENCI is niet altijd bekend, maar mogelijk speelt een verhoogde concentratie PCB een rol. Deze gifstof hoopt zich op in prooidieren. Als top-predator krijgt de oehoe er naar verhouding veel van binnen, waardoor hij overlijdt.
Leren van geluiden
Lange tijd was de ENCI groeve de enige plek in ons land waar deze grote uil (nog) voorkwam. Gelukkig gaat het nu een stuk beter, want de oehoe leeft inmiddels weer over een groot deel van oostelijk Nederland.
Om een diersoort middels zijn geluiden te kunnen onderzoeken is veel meer nodig dan alleen een recorder ophangen. Computeranalyses vormen het grootste deel van het werk. Een speciaal computerprogramma zet het geluid om in spectrogrammen. Daarmee kun je geluid zichtbaar maken op het beeldscherm. Elk geluid vormt zijn eigen beeld.
Van oehoe naar eikelmuis
In de zomerperiode zijn oehoes stil. Ze zijn dan erg druk met hun jongen en dan houden de volwassen oehoes zich gedeisd. In deze periode verplaatst Marjon haar geluidsrecorders naar (potentieel) eikelmuis leefgebied – die potentieel een prooi van de oehoe zou kunnen zijn… Want ook eikelmuizen maken allerlei geluiden.
Middels geluidsonderzoek probeert Marjon een methode te ontwikkelen om de aanwezigheid van deze soort aan de hand van geluid vast te stellen. Dit staat nog erg in de kinderschoenen, maar kan er op termijn mogelijk aan bijdragen om de zeer zeldzame eikelmuis nog beter te beschermen in Zuid-Limburg.
En als deze slaapmuizen eind oktober in diepe winterrust gaan, wordt het juist bij de oehoes weer interessant. Dan gaan de recorder weer terug naar oehoeterrein, zodat Marjon geen moment hoeft te missen van het liefdesleven van de oehoe, die zich in de winter voorbereiden op het nieuwe broedseizoen.
