Door Marjon Savelsberg
16/11/2022
Blog, Eikelmuis, Overige
De warme en droge zomer heeft ons verlaten en heeft plaatsgemaakt voor de herfst, die zich ondanks de onverwacht hoge temperaturen in al haar kleuren laat zien. De natuur komt op het eerste gezicht langzaam tot stilstand, maar schijn bedriegt. Wanneer ik ’s avonds met geluidsapparatuur op zoek ga naar oehoes, hoor ik het tegendeel. Zij worden met de nacht actiever. De jonge oehoes werd vorige maand duidelijk te verstaan gegeven dat het hoog tijd was om op kamers te gaan en territoriumgrenzen worden duidelijk aangegeven. Machtig mooi om te zien en te horen hoe deze uilen het landschap bespelen met hun lage geroep. Het liefst zitten ze op hoge posten – zoals bomen – vaak aan de rand van een dal, zodat de roep door het landschap weerkaatst wordt. Hun witte keelvlek zichtbaar in het maanlicht.
In 2021 had ik gedurende drie weken een recorder hangen in het eikelmuisverblijf en dat leverde me een boel leuke en leerzame informatie op!
Langzaam wordt het stil, maar toch niet helemaal!
Maar ook voor de rest is het verre van stil, zo laat op de avond. Op het pad wemelt het van de jonge rugstreeppadden en alpenwatersalamanders, op zoek naar een plekje om te overwinteren. De appelboom met valfruit kan dag en nacht rekenen op bezoekjes van dassen, kleine knaagdieren en vogels, die hun buik rond komen eten. Ook de eekhoorn springt nog tot laat om me heen, op zoek naar al het lekkers dat er van de bomen valt. Nog even… en dan worden de nachten echt stil, hier en daar slechts onderbroken door een roepende vos en verschillende soorten uilen – waaronder de oehoe – die langzaamaan alweer aan een nieuw nest beginnen te denken.
Al voor het zevende jaar doe ik in Limburg onderzoek naar oehoes. Naar hun geluiden, hun communicatie en hun interactie met soortgenoten. Ik herken ze aan hun individuele roep en dat levert soms verrassende inzichten op. Zo hoorde ik een paar weken geleden nog een overspelige oehoedame, die zich mengde in het liefdesleven van een bestaand koppel, maar daarover vertel ik een andere keer meer. Nu wil ik het graag hebben over een andere nachtactieve Limburgse soort: de eikelmuis!
Gefascineerd door geluid mocht ik in 2020 namelijk ook beginnen met het opsporen van eikelmuizen. Je kent ze wel, die prachtige slaapmuizen met hun boevenmaskertje en pluimstaart, ook wel fruitdiefjes genoemd. Ken je ze niet? Dan wordt dat hoog tijd, want dit jaar is immers het jaar van de eikelmuis! En dat is het niet voor niets; ze zijn echt heel erg zeldzaam! De vraag aan mij was of ze met geluid op te sporen zijn. Dat ze verschillende geluiden maken wisten onderzoekers al, maar dat is dan ook alles. Het zou super mooi zijn als we hun geluiden kunnen inzetten om hen in de natuur nog beter te kunnen beschermen. Net als bij de oehoes! Ik mag dit uitvinden op een plek in Zuid-Limburg waar ze heel lang geleden nog voorkwamen. Super spannend!
Geluiden onderzoeken
Ik wist toen ik aan dit project begon nauwelijks iets over eikelmuizen en al helemaal niets van hun geluiden. Gelukkig kon ik ervaring opdoen bij de eikelmuizen in GaiaZOO. In 2021 had ik gedurende drie weken een recorder hangen in het eikelmuisverblijf en dat leverde me een boel leuke en leerzame informatie op. Wat een lawaaimakers zijn het! En wat een scala aan verschillende geluiden hebben ze! Prachtig gewoon! Sommige zijn heel hoog, andere weer een stuk lager, maar heel kort en hard.
Oefenen
Het is een heel traject om een nieuwe diersoort middels zijn geluiden te kunnen onderzoeken. Met alleen een recorder ophangen ben je er namelijk echt niet… Computeranalyses vormen het grootste deel van het werk. Met behulp van de computer zet ik geluid om in spectrogrammen, daarmee wordt geluid zichtbaar op het beeldscherm. In deze video’s van twee totaal verschillende eikelmuisgeluiden kun je dat mooi zien:
Geluiden zichtbaar maken
Daarnaast train ik een computerprogramma om geluiden te herkennen. Voor de oehoe lukt dat na zeven jaar nu hartstikke goed, maar voor deze nieuwe soort kost dat nog wel wat tijd. Maar… tijd heb ik! Zes maanden lang zelfs, want die eikelmuizen gaan zo langzaamaan in winterslaap en dan zeggen ze boe nog bah. Ze zijn dan letterlijk muisstil. Ik ben benieuwd wat ik in dat halve jaar allemaal nog meer te weten kom over eikelmuizen en hun geluiden. Maar ik sluit mezelf in de winter niet binnen op hoor, want de oehoes blijven ook in deze periode actief en hun reilen en zeilen wil ik natuurlijk absoluut niet missen!